Wat is er jou overkomen? Wat is er met jou gebeurd dat je je nu zo voelt.. Wat is er met jou gebeurd dat je zo reageert.. Wat is er met jou gebeurd? Misschien wel de belangrijkste vraag die je als therapeut kan stellen. Het is de titel van het nieuwe boek van Bruce Perry en Oprah Winfrey. Een boek dat ik in een ruk uitlas, een boek thuishoort dat in het rijtje van boeken die iedere psycholoog en therapeut gelezen moet hebben.*
Dit boek combineert de kunst van het verhalen vertellen met gedegen wetenschappelijke onderbouwing. De verhalen van de patiënten worden afgewisseld met delen uit het persoonlijke verhaal van Oprah Winfrey. De verhalen worden door Perry verbonden met wat we weten uit de affectieve neurobiologie en uit de klinische praktijk. Evidence Base en Practice Base hand in hand. Het belang van relaties, van verbinding aan groep en cultuur, de effecten van verwaarlozing en trauma, de veerkracht van mensen en de lange weg die vaak gegaan moet worden om trauma achter je te laten, om te komen tot ‘post traumatic wisdom’.
Mensen zijn verhalende wezens, veel therapievormen zetten verhalen in (denk maar aan Dyadic Developmental Psychotherapy of Attachment Narrative Therapy) als hulpmiddel om patiënten te helpen te verdragen wat hen overkomen is. De kracht van de verhalen in dit boek is dat het de lezer bij de hand neemt en het relatief eenvoudig maakt om de ingewikkelde theoretische materie rond hersenontwikkeling en de neuro-bio-psycho-logische effecten van trauma en herstel te begrijpen. Voor mensen die thuis zijn in het werk van Perry, die zijn neurosequentieel model kennen en/of getraind zijn in het gebruik hiervan, is het boek een feest van herkenning en verdieping. Vooral de plaatjes zijn mooi nieuw vormgegeven en daardoor nog duidelijker dan voorheen.
De keuze voor een opgeschreven gesprek tussen Oprah en Perry maakt het boek prettig leesbaar. Voor veel lezers zullen zaken herkenbaar zijn, uit hun hulpverleningspraktijk, uit het eigen leven. Immers, zoals de Adverse Childhood Experience-studies** duidelijk maken: heel veel mensen hebben in hun (vroege) jeugd een of meerdere traumatische ervaringen doorgemaakt. Maar het meemaken van een trauma is niet alles. De ACE score, zo legt Perry uit, vertelt je niets over de timing, het patroon en de intensiteit van de stress en ontregeling die gepaard ging met wat je meemaakte. De ACE score zegt niets over de impact of de uitkomst. Noch heeft een ACE-score aandacht voor de aanwezigheid van relationele en praktische buffers. Twee wezenlijke zaken wanneer we naar trauma-herstel kijken.
Timing houdt in dat we er ons rekenschap van moeten geven dat breinontwikkeling in het begin van het leven razendsnel gaat. Onderzoek leert ons, zo stelt Perry, dat verwaarlozing, mishandeling en misbruik met name in de eerste twee levensmaanden – vooral wanneer er geen gezonde relationele buffer aanwezig was – op de lange termijn grote effecten heeft op zowel ontwikkeling als gezondheid. Onderzoek leert evenzo dat gezonde, beschikbare gehechtheidsrelaties en het verbonden zijn met een gemeenschap en een cultuur, heel belangrijk zijn bij herstel. Verbonden zijn vormt een zeer belangrijk tegenwicht bij trauma en negatieve ervaringen in de vroege kindertijd.
Het boek eindigt met een hoofdstuk over ‘post traumatic wisdom’ waar Perry schrijft: “when you’ve lived through adversity, you can come to a point in your life where you can look back, reflect, learn and grow from the experience. I believe it’s hard to understand humankind unless you know a little bit about adversity. Adversity, challenges, disappointment, loss, trauma – all can contribute to the capacity to be broadly empathic, to become wise.” (p.285)
Daarop geeft Oprah even verderop haar antwoord “When you’re able to really see another person, that’s true compassion, and extending yourself in compassion to another human being changes the nature of our relationships, our communities, and our world. The acknowledgment of one human being by another is what bonds us. Asking ‘What happened to you?’ expands the human connection.” (p.287)
Kijken vanuit het neurosequentieel model zoals Perry voorstelt, maakt het werk met getraumatiseerde kinderen, jongeren en volwassenen anders. Het is prima samengevat in de vraag: Wat is er met jou gebeurd (met aandacht voor wanneer en wie was er toen voor jou)? Traumasensitief werken, in welke setting dan ook, zou altijd om deze vragen moeten draaien.
Er is nog zoveel meer te schrijven over dit prachtige boek, maar dat zouden alleen maar nog meer ‘spoilers’ zijn. Ga het lezen. Gebruik het. Samen kunnen we de kijk op trauma veranderen, Evidence Base en Practice Base combineren. Bruce Perry en Oprah Winfrey laten zien hoe dat kan: goed voorbeeld dat wat mij betreft veel navolging verdient.
© Anneke Vinke 25 april 2021 – ook gepubliceerd op Linkedin
* Andere mustreads:
Burke Harris, N. (2018) The deepest well, healing the long term effects of childhood adversity.
Fisher, J. (2018) Healing the fragmented selves of trauma survivors. Overcoming internal self alienation.
Hughes, D. (1998) Building the bonds of attachment. Awakening love in deeply traumatized children.
Murthy, V.H. (2020). Together. The healing power of human connection in a sometimes lonely world.
Perry, B.D. & M. Salavitz (2006) The boy who was raised as a dog and other stories from a child psychiatrist’s notebook
Van der Kolk, B. (2014) The body keeps the score. Mind brain and body in the transformation of trauma.
Yalom, I. & Yalom (2021) M. A matter of death and life- love loss and what matters in the end.
** https://www.cdc.gov/violenceprevention/aces/index.html
