Ontbrekend verleden

Zojuist keek ik een gemiste uitzending van Kruispunt terug. Ontbrekend verleden. Drie volwassenen die in kindertehuis St. Anna in Halfweg woonden, keren terug en spreken met hun verzorgsters. Over zijn ontbrekend verleden zegt zegt één van hen, Stephan Sanders: “ Je begint aan een boek en de eerste vijf pagina’s zijn eruit”. De zoektocht naar die  ontbrekende pagina’s is de insteek van deze 25 minuten durende documentaire. Indrukwekkend. 

De eerste vijf pagina’s die ontbreken.. soms zijn het er meer. Voor sommigen missen hele hoofdstukken. Dat gemis integreren in de eigen levensgeschiedenis, dat zin geven is een enorme opgave. 

Wanneer de ‘talige’ herinnering ontbreekt, kunnen er nog flarden van herinnering zich zintuiglijk of op niveau van het lichaam uiten. Herkenning in geur, sensatie, een gevoel van een beetje thuis zijn. Een zekere mate van zoeken naar wie je bent, waar je vandaan komt en hoe je de mens geworden bent die je bent,  doet iedereen. Als informatie over het begin ontbreekt, zoals bij veel geadopteerden, kan dit een lastige opgave zijn.

Niet alles in die ontbrekende pagina’s of hoofdstukken is naar of traumatisch. De ontmoetingen die de drie hoofdpersonen uit deze documentaire hebben met de verzorgsters laten zien dat er goede dingen waren: warmte, relatie, echte betrokkenheid. Een wijze hoofdzuster speelde een grote rol. Zij negeerde het toen gangbare advies om je niet als verzorgster aan de kinderen te hechten “Dat is niet goed voor de kinderen”, zei ze dan. Iedere non wees zij vijf kinderen toe,  waar ze een band mee mochten opbouwen. In de jaren zestig, nog voor de hechtingstheorie echt was doorgedrongen in de psychologie. Avant la lettre, mooi en goed klonk dit. Was het genoeg?  

Nee, het was niet genoeg. Het was verre van ideaal. Toch vind ik de integriteit en de helderheid waarmee de KRO de verzorgsters aan het woord laat en in beeld brengt, prettig en misschien zelfs wel een beetje helend? Niet alleen voor de mensen die meewerkten aan de documentaire, maar ook voor hen die zich erin herkennen, in soortgelijke situaties opgroeiden. De onmacht, de tijdsdruk naast de intenties en de wens van al deze vrouwen om echt goed voor de kinderen te zorgen was zo zichtbaar en herkenbaar. We zouden het met zijn allen zo anders willen. Kinderen horen niet in een tehuis. Gezinnen, pleeggezinnen, gezinshuizen verdienen de voorkeur wanneer opgroeien bij eigen ouders  – om welke reden dan ook- onmogelijk is.  

De documentaire is actueel. Dit speelt nog steeds. Kinderen die nu geadopteerd zijn, geadopteerd worden, de (jong) volwassenen die in Nederland leven,  allen met enkele pagina’s tot hele hoofdstukken uit hun leven die niet (volledig) bekend zijn. Hoe gaat het met hen? Studies laten zien dat zij over het algemeen goed gaat en ze tevreden zijn met hun leven. Toch heeft elk van hen de opgave zich te verhouden tot de ontbrekende (en deels ook mis-)informatie. Deze opgave is groot en bij tijd en wijle zeer ingewikkeld.

De documentaire laat heel duidelijk zien hoe helend een bezoek aan de plek waar ze geboren werden en/of opgroeiden, hoe helend een ontmoeting met verzorgers kan zijn. Er zijn vragen die alleen dan gesteld kunnen worden, verhalen die alleen dan gedeeld kunnen worden. Verhalen die hen helpen om misschien een paar woorden op die ontbrekende pagina’s uit hun levensboek neer te zetten. Dit alles is belangrijk. Velen zoeken zelfstandig op enig moment in hun leven naar informatie over hun ontbrekend verleden. Zelfs wanneer informatie gevonden wordt die onverwacht, belastend of naar is, geven geadopteerden veelal aan dat ze dit wel willen weten. Het is een deel van hun leven, van die ontbrekende pagina’s / hoofdstukken.

Voor velen zou het geweldig zijn als zij hun verzorgsters zouden kunnen ontmoeten, de plek(ken)  zouden kunnen bezoeken waar ze hun beginjaren doorbrachten. Het zou onze overheid sieren om dit (mede) te faciliteren voor al die kinderen (deels nu volwassen) die elders geboren werden. Zodat zij hun levensverhaal compleet kunnen maken. Deze documentaire onderstreept nogmaals het belang hiervan.  Voor hen die hem nog niet gezien hebben: aanrader! 

© Anneke Vinke 

oktober 2018

De documentaire ontbrekend verleden is te bekijken via https://www.uitzendinggemist.net/aflevering/452147/Kruispunt.html